◄ پندهایی از برقی‌ کردن راه‌ آهن آتن - تسالونیکی یونان

بر اساس آمار 2024 اتحادیه بین المللی راه آهن ها، یونان در 2023 دارای 1822 کیلومتر  شبکه ریلی و 634 کیلومتر دوخطه و 738 کیلومتر برقی بوده در حالی که در سال 2002 طول شبکه راه آهن 2383 کیلومتر، دوخطه 356 کیلومتر و برقی 82 کیلومتر بوده، کل حمل و نقل ریلی 2002 حدود 2.2 میلیارد واحد حمل (وح، تن کیلومتر+ نفرکیلومتر) بود که در 2023 به 1.2 وح کاهش یافت.

خط آهن آتن-تسالونیکی، با طول تقریبی ۵۰7 کیلومتر، از زمان تکمیل آن در سال ۱۹۱۶ یک شریان حیاتی حمل و نقل در یونان بوده است. در طول قرن گذشته، این خط دستخوش تحولاتی شده که مبین تکامل گسترده فناوری راه آهن در جهان است.

مهم ترین تغییرات در سرعت عملیاتی و انتقال از لوکوموتیوهای بخار به دیزل و در نهایت به لوکوموتیوهای الکتریکی بوده است.

در روزهای اولیه این خط، لوکوموتیوهای بخار فعال بودند، اگرچه در زمان خود توانایی بالایی داشتند، اما در سرعت و کارایی محدود بودند. در این دوران بخار، که از سال ۱۹۱۶ تا دهه ۱۹۵۰ ادامه داشت، سرعت متوسط در طول خط آتن تسالونیکی معمولاً بین ۴۰ تا ۶۰ کیلومتر بر ساعت (کبس) بود. این امر منجر به زمان سفر ۱۰ تا ۱۲ ساعت یا بیشتر بین دو شهر می شد.

دهه ۱۹۵۰ آغاز دوره جدید را با معرفی لوکوموتیوهای دیزلی رقم زد، این انتقال اولین جهش بزرگ بود. در دوران اولیه دیزل از دهه ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰، سرعت متوسط به حدود ۶۰-۸۰ کبس افزایش و زمان سفر به ۸-۱۰ ساعت کاهش یافت.

با بهبود فناوری دیزل از دهه ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰، عملکرد این خط نیز بهبود یافت. لوکوموتیوهای دیزلی قوی تر و کارآمدتر، همراه با برخی بهبودهای مسیر، سرعت متوسط را به ۸۰-۱۰۰ کبس افزایش و زمان سفر را به ۶-۸ ساعت کاهش داد.

تحول واقعی خط در دهه ۱۹۹۰ با آغاز یک پروژه بزرگ مدرنسازی شروع شد. این پروژه شامل دو خطه کردن اکثر مسیر، اصلاح مسیر بسیاری از بخش ها و مهمتر از همه، برقی کردن کل خط بود. در طول این دوره مدرنسازی، ترکیبی از لوکوموتیوهای دیزلی پیشرفته و لوکوموتیوهای الکتریکی مورد استفاده قرار گرفتند، زیرا برقی کردن به صورت مرحله ای اجرا می شد. سرعت متوسط به ۱۰۰-۱۲۰ کبس در بخش های ارتقا یافته رسید و زمان سفر به حدود ۵-۶ ساعت کاهش یافت.

اوج این تلاش مدرن سازی در سال ۲۰۱۹ با تکمیل برقی کردن کامل خط به دست آمد. این امر نشان دهنده انتقال نهایی از کشش دیزلی به الکتریکی در طول کل مسیر بود. انتقال به لوکوموتیوهای الکتریکی مزایای زیادی به همراه داشت.

روند سرعت در طول تاریخ این خط واضح و چشمگیر است:

1- دوران بخار (۱۹۱۶-۱۹۵۰): ۴۰-۶۰ کبس،

2- دیزل اولیه (۱۹۵۰-۱۹۷۰): ۶۰-۸۰ کبس،

3- دیزل پیشرفته (۱۹۷۰-۱۹۹۰): ۸۰-۱۰۰ کبس،

4- مدرنسازی اولیه (۱۹۹۰-۲۰۰۰): ۱۰۰-۱۲۰ کبس، 5- دوران برقی کنونی (۲۰۱۹-حال حاضر): میانگین ۱۲۰-۱۶۰ کبس، با حداکثر تا ۲۰۰ کبس.

این افزایش مداوم سرعت تأثیرات عمیقی فراتر از کاهش زمان سفر داشته است. این امر دو شهر بزرگ یونان، آتن و تسالونیکی، را عملاً به هم نزدیک تر کرده و تجارت، گردشگری و تبادل فرهنگی را تسهیل کرده است.

تبدیل از لوکوموتیوهای دیزلی به الکتریکی یک فرآیند تدریجی بود که با مدرن سازی کلی خط همسو بود. با نگاه به آینده، ممکن است پتانسیل افزایش بیشتر سرعت وجود داشته باشد. با پیشرفت های فناوری قطارهای سریع السیر، قابل تصور است که سرعت های متوسط می توانند به ۲۰۰ کبس یا بیشتر در بخش زیادی از مسیر نزدیک شوند و احتمالاً زمان سفر را به حدود ۳.۵ ساعت کاهش دهند.

یکی از ابتکارات راه آهن این کشور در زمان خرید لوکوموتیوهای دیزلی جدید برای این مسیر در ابتدای قرن 21 استفاده از مزیت فناوری (Common Platform) بود که شرکت بمباردیر مبدع آن بود (البته پس از راه آهن ایران که این منطق را در مشخصات لوکوموتیوهای آلستوم در سال 1376 گنجاند). این ادعا که 75 درصد قطعات لوکوموتیو برقی با دیزلی مشترک هستند زمینه سفارش لوکوموتیوهای اولیه دیزلی برای این مسیر (با توان 2 مگاوات و سرعت 160) با قابلیت تبدیل شدن به الکتریکی (با توان 5 مگاوات و سرعت 200) را فراهم نمود. با اطلاع از این تجربه در سال 1382 پیشنهاد اقدام مشابه به شرکت رجا (مدیر پروژه لوکوموتیو) و معاونت ناوگان داده شد (لوکوموتیوهای زیمنس می توانند به لوکوموتیو برقی 3.4 مگاوات با سرعت 160 تبدیل شوند).