◄ آسیب‌ شناسی بزرگترین قرارداد بازسازی ناوگان کشش (لکوموتیو آلستوم با روش ROO)

عباس قربانعلی بیک: 

آگهی تجدید ارزیابی کیفی فراخوان عمومی شناسایی سرمایه گذار: شرکت راه آهن ج.ا.ا در نظر دارد براساس بند ب ماده 214 قانون برنامه پنجم توسعه، بازسازی و راه اندازی، نگهداری و بهره برداری و انتقال مالکیت 50 دستگاه لوکوموتیو آلستوم را به روش ROO از طریق برگزاری مناقصه عمومی دو مرحله ای با پیشنهاد فنی بازرگانی و مدل مالی قابل قبول به شرح ذیل واگذار نماید ... (خبرگزاری مناقصات و مزایدات کل کشور، پارس نماد، 940924 فرصت تا 941012، نوبت دوم 93-25-13).

در پایگاه اطلاع رسانی مپنا هم چنین آمده: در این پروژه 50 دستگاه لوکوموتیو دیزل - الکتریک با قدرت ۴۰۰۰ اسب بخار آلستوم به شبکه باری راه آهن کشور می پیوندند. گروه مپنا در قالب کنسرسیومی متشکل از “شرکت گروه مپنا، شرکت تعمیرات و توسعۀ بهره برداری ریلی مپنا و شرکت مهندسی و ساخت لوکوموتیو مپنا” در سال 1395، برندۀ مناقصۀ راه آهن جمهوری اسلامی ایران با عنوان"بازسازی، راه اندازی، نگهداری، بهره برداری و انتقال مالکیت ۵۰ دستگاه لوکوموتیو آلستوم به روش  R.O.O" شد و در راستای اجرای این قرارداد، شرکت "توسعه ناوگان ریلی مپنا" در بهمن ماه سال 96 تأسیس و به عنوان نماینده مشارکت کننده گروه مپنا معرفی شد. بر این اساس، ... فرآیند بازسازی و راه اندازی این ۵۰ دستگاه لوکوموتیو را در مدت پنج سال و پس از آن با همکاری شرکت تعمیرات و نگهداری ریلی مپنا، بهره برداری از لوکوموتیوهای بازسازی شده را به مدت حداقل 10 سال عهده دار خواهد بود. ... با انجام این پروژه ... شاهد توقف کارکرد این لوکوموتیوهای باری نخواهیم بود.

بانک جهانی در تعریف قراردادهای ROT (بازسازی، بهره برداری و انتقال) ذیل تعاریف و واژه شناسی بخش مشارکت مردمی (PPP Contract Types and Terminology ) در مقایسه با BOT (ساخت، بهره برداری و انتقال) چنین آورده: 

"Rehabilitate may take the place of Build where the private party is responsible for rehabilitating, upgrading, or extending existing assets"

بازسازی ممکن است جای ساخت را بگیرد در حالی که بخش خصوصی مسئول بازسازی، ارتقاء یا گسترش سرمایه موجود شود.

هرچند در این تعاریف به مدل قرارداد ROO اشاره نشده اما به نظر می رسد منظور شرکت راه آهن انتقال مالکیت به مپنا پس از دوران بازسازی و بهره برداری بوده اما با توضیح سایت مپنا مبنی بر بهره برداری 10 ساله در این برداشت تردید ایجاد می گردد.

البته در گزارش طرح توسعه حمل و نقل ریلی 1400 (بخش ناوگان) که در سایت انجمن صنفی در دسترس است تعریف این واژه چنین آمده (ص 14): بسته راه اندازی (بازسازی)، بهره برداری و مالکیت لوکوموتیو (با معرفی آلستوم و رومانی در ص 13).

ظاهرا این قرارداد بدون آسیب شناسی و ریشه یابی مشکلات و ضعف های اولیه لوکوموتیو مذکور بوده و نتیجه معکوس داده است: 

با وجود تجربیات حاصل از آزمون سختگیرانه لوکوموتیوهای GE که منجر به تغییرات شدید لوکوموتیوهای سری اول و اصلاحات اساسی لوکوموتیوهای سری دوم (C30-7) گردید با ورود لوکوموتیوهای آلستوم این رویکرد بکار گرفته نشد ... (تین 90443).

برخلاف قرارداد سال 95، تعداد لوکوموتیو بازسازی شده تا سال 1400 به جای 50 دستگاه، فقط به 9 دستگاه و 4 دستگاه گرم با آماده به کاری 8 درصد رسیده در حالی که آماده به کاری 49 لوکوموتیو در اختیار راه آهن 31 درصد بود (فرم 101، آمار لوکوموتیو 14010115). 

تعداد لوکوموتیو بازسازی شده تا 14010915 فقط به 22 دستگاه و 14 دستگاه گرم با آماده بکاری 28 درصد رسیده و درعین حال فاصله بین خرابی (MDBF) در آبان ماه 2098 کیلومتر بوده در حالیکه تعداد لوکوموتیو گرم راه آهن 18 با آماده بکاری 37 درصد (فرم 101، آمار لوکوموتیو 14030915) و MDBF آنها 2469 کیلومتر بوده است که نشان دهنده ضعف شناخت و تعمیرات غلط می باشد.

تعداد خرابی آلستوم مپنا و راه آهن در آبان به ترتیب 105 و 130 مورد و بیشترین آنها، خاموش شدن با 51 و 55 مورد بوده که با توجه به تعداد متوسط گرم ماهانه بالاترین نسبتها به نظر می رسد (AD43-1 5، AD43-2 3.2، Map24 2.6، DF8 2.4 ...). 

هرچند بسیاری از اشکالات لوکوموتیوهای آلستوم به طراحی اولیه و تحویل گیری آن بازمی گردد اما انتظار می رفت این اشکالات در مراحل بازسازی شناسایی و رفع شوند، با آسیب شناسی دومرحله، می توان از تکرار آن به ویژه در ساخت لوکوموتیوها جلوگیری نمود.

بدون آسیب شناسی و ریشه یابی خرابی های مکرر این ناوگان مهم در هر دو مرحله ساخت و بازسازی اخیر (ROO) نمی توان این لوکوموتیوها را به عنوان الگو برای طراحی و ساخت لوکوموتیوهای دیزل جدید مانند Map30 استفاده نمود (تین 267358).