در ژاپن اعداد خجالت نمی‌کشند! مقایسه ایران و ژاپن

در ژاپن هر کسی دیپلم داره، مفاهیم اولیه آمار رو به صورت کامل بلده و می تونه با نرم افزارهای تحلیل آماری کار کنه و نمودار و تحلیل براش کار ساده ایه. از سوم ابتدایی تا دیپلم، از دانشکده های فنی تا دانشکده های علوم سیاسی، حقوق و روانشناسی، حداقل نصف وقت افراد صرف آمار، تحلیل و مدل سازی ریاضی پدیده ها و رویدادها می شه. حتی یک میوه فروشی کوچیک محلی هم برید، طرف از کشو چندتا برگه پر از جدول و نمودار درمیاره و می گه مثلا فروش گوجه گیلاسی بعد از کرونا، سی درصد کمتر شده، یا نسبت به قبل، مردم بیشتر اول صبح خرید می کنن! و بعدش طبق چیزی که به دست آورده برنامه ریزی کاری آینده رو انجام می ده.

در ژاپن ریزترین مسائل هم به صورت آماری بررسی می شن. مثلا مدرسه ای که من درس می دم، هر ماه یه نمودار بهمون می دن که چند درصد از کسانی که کلاس آزمایشی میان، واقعا برای ثبت نام برمی گردن و هر معلم چند درصد در جذب شاگردان آزمایشی موفق بوده.

متاسفانه آمار در ایران بسیار ضعیف و نحیفه. خود من بارها در این دام افتادم که مثلا تو لابراتوار گفتم عه چه جالب ایران هم همین طوره! بعد استادم ذوق زده گفته برو آمارشو بیار که با ژاپن مقایسه کنیم! بعد من رفتم دست از پا درازتر برگشتم که ببخشید از بیخ آمارشو نداریم یا صدتا مرکز حرفای مختلف زدن و همدیگه رو نقض کردن!!

نه فقط تو نکات منفی، که در موارد مثبت مثل موفقیت ها هم اگر کشور آمار درستی ارائه می کرد، این همه دست دیگران برای شایعه سازی باز نبود.

وقتی یک کشوری مثل ژاپن آمار دقیق کوچک ترین مشکلاتش رو درمیاره، بعد میاد با سروصدا اعلام می کنه، مثل دزدیده شدن سه عدد دوچرخه طی یک سال گذشته در شهر کیوتو، یا اطلاعیه های بیشمار پلیس در منطقه ما که یک فرد مزاحم پیدا شده که خانمی که داشته تو بالکن لباس پهن می کرده رو دید می زده، به همه اعلام کردن اگر آدم مشکوک چشم چران دیدین فورا با پلیس تماس بگیرید.

اگر چنین آمارهایی رسما و با سروصدا اعلام می شه، کاملا قابل استناده و پلیس و دولت برای اطلاع رسانی عمومی این کارو می کنن. این به معنای غرق شدن جامعه در دزدی و فساد نیست مثلا. به معنای اینکه «ببین دیگه چه خبره که خودشونم می گن» نیست!!

تحلیل و تجویز راهبردی

آنچه خواندیم از زینب بهرامی است که همزمان در ژاپن هم دانشجوی دکتراست و هم معلم مدرسه بزرگسالان. چهار نکته کلیدی و مهم:

«در ژاپن عدد محترم است.» اول آن که عدد تولید می شود؛ آن هم مستمر، منظم و با کیفیت. در کشوری که عدد وجود دارد دیگر نمی توان گفت که همه مردم از این طرح راضی اند! یا نمی شود گفت که شرایط بهتر یا بدتر شده است یا نمی توان گفت که عملکرد ما نسبت به قبلی ها بهتر بوده است، مگر اینکه همراه با یک فکت آماری قابل اطمینان باشد. دیگر کشور با حدس و گمان و حرفِ روی هوا اداره نمی شود.

«در ژاپن اعداد خجالت نمی کشند!» هر واقعیتی که لازم باشد اندازه گیری و افشا می شود. در ایران اما اصل بر آبروداری است. به همین خاطر است که ما یعنی عموم جامعه و تحلیل گران، اطلاعات دقیقی در مورد تعداد دقیق ایرانیان خارج از کشور، میزان فرار سرمایه، میزان رضایت جامعه از حاکمیت و روسپیان خیابانی و غیرخیابانی نداریم. چرا چون در ایران اعداد خجالت می کشند! ما ترجیح می دهیم ندانیم تا اینکه بدانیم و شرمگین باشیم. ما اعداد را انکار می کنیم. ما ترجیح می دهیم اعداد را دفن کنیم!

در ژاپن عدد نه تنها محترم است که «عدد به اشتراک گذاشته می شود.» در رسانه و اخبار هم پیوسته نمودار، رقم و آمار ارائه می شود و نه کلی گویی. اعداد در ژاپن امنیتی نیستند؛ دارایی ملی اند. مبنای مفاهمه اند. اعداد تولید می شوند تا بهبود حاصل شود نه اینکه مبنای اداره افکار عمومی باشد! چگونه؟ بخشی از آن که مطلوب است ارائه شود و بخشی از آن که مطلوب نیست منتشر نشود.

«در ژاپن اعداد فهمیده می شوند.» ژاپنی ها مسلط به فهم جهان از زاویه اعداد، آمار و ریاضیات هستند. بنابراین نمی توان مردم را به راحتی فریفت. نمی توان یک بار تورم مصرف کننده گزارش داد و یک بار تورم تولیدکننده، یک بار تورم نقطه به نقطه و یک بار ... نمی توان با اعداد بازی کرد. نمی توان آنقدر اعداد را زجر داد که به هر چه می خواهی اعتراف کنند!

چه باید کرد؟ اول اینکه نسل فعلی و بعدی را توانمند کنیم که از دریچه عدد و رقم جهان را ببینند؛ به عبارتی «اعداد را بفهمند». دوم اینکه مطالبه گریِ جمعی کنیم که اعداد در ایران منظم، قابل اعتماد و پایدار تولید شوند، نه آنکه یک مرکز دولتی تصمیم بگیرد که از این پس آمار مسکن را منتشر نمی کنیم. سوم اینکه تلاش کنیم آمارهایی که تولید یا منتشر نمی شوند، منتشر شوند. بگذار از خجالت بمیریم اگر قاچاق دختران زیاد شده و ذوق کنیم اگر قاچاق دختران به صفر رسیده.