◄ آسیب شناسی قانون هوای پاک و ناکامی موتور برقی

عباس قربانعلی بیک: رهبر معظم انقلاب در دیدار با نمایندگان (14030431): مجلس صرفاً یک نهاد پرسشگر نیست، بلکه یک نهاد پاسخگو هم هست.

رئیس کل دادگستری استان تهران، قانون هوای پاک: ... علیه ۵ نفر از مدیران وقت به لحاظ ترک فعل و باعنوان سوء استفاده از مقام ... کیفرخواست صادر شد. ... ایرادات متن قانون از دیگر علل عدم توفیق اجرای قانون هوای پاک است. (همشهری 23 دی).

قانون هوای پاک در 25 تیرماه 1396 در 34 ماده به تصویب نمایندگان مجلس رسید، یکی از مهمترین اشکالات این قانون کم توجهی  به اصول قانونگذاری عمرانی (حکمت، استطاعت و عبرت) است (تین 283307). در باب عبرت، ... غفلت از ریشه یابی عبرت های عدم استقبال از موتور برقی است با وجود سابقه 10 ساله طرح مذکور و برنامه 80% وام (تین 265403 و 290096). 

ماده ۹ قانون مذکور: وزارت کشور موظف است با همکاری وزارتخانه های صنعت، معدن و تجارت و اموراقتصادی و دارایی (گمرک جمهوری اسلامی ایران)، زمینه نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی شهری با اولویت شهرهای بالای دویست هزار نفر جمعیت را ظرف مدت پنج سال از محل منابع درآمدی ماده (۶) این قانون از طریق کمک بلاعوض، یارانه، تسهیلات یا صفر نمودن سود بازرگانی واردات خودروهای برقی ـ بنزینی (هیبریدی) و خودروهای الکتریکی و موتورسیکلت برقی، به انجام برساند. تبصره: خودروهای برقی ـ بنزینی، موتورسیکلت و خودروهای الکتریکی تولید داخل از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف می باشند.

تهران، به عنوان یکی از آلوده ترین کلانشهرهای جهان، سالهاست با معضلاتی مانند آلودگی هوا و ترافیک دست و پنجه نرم می کند. موتورسیکلتهای بنزینی، با سهم حدود ۳۰ درصدی در انتشار ذرات معلق، یکی از عوامل اصلی این چالش ها هستند. از اینرو، در دهه اخیر، استفاده از موتورهای برقی به عنوان راهکاری برای کاهش آلودگی و بهبود تحرک شهری در دستور کار قرار گرفته بود. بااین حال، توسعه این فناوری با موانع اقتصادی، فنی و مدیریتی روبرو شده و نیازمند توجه و الگوبرداری از تجربیات موفق است.

تهران از دهه 90 به سمت معرفی موتورهای برقی حرکت کرد. اقدامات اولیه شامل طرح های آزمایشی شهرداری، قانون هوای پاک در ۱۳۹۶، و تولید محدود موتورهای برقی با مشارکت شرکت های داخلی بود، در سال های اخیر، سیاست های معافیت گمرکی برای واردات قطعات، پیشنهاد یارانه به خریداران (تا 80%)، و محدودیت تردد موتورهای کاربراتوری در مناطق مرکزی اجرا شده اند.  

با این حال، به باور کارشناسان چالش هایی مانع گسترش این فناوری در ایران شده است: 1) هزینه بالا: (حداقل ۲ تا ۳ برابر مدلهای بنزینی)، 2) زیرساختهای ضعیف شارژ، 3) محدودیت پیمایش، 4) تحریم ها، نتیجتا، سهم موتورهای برقی هنوز کمتراز ۵% است. نقش استانداردهای سختگیرانه: استانداردهای موتورهای برقی برای ایمنی، محیط زیست و فنی، نقشی دوگانه در توسعه این صنعت ایفا کرده است: مزایا: 1) ایمنی 2) محیطزیست 3) کیفیت و معایب: 1) گرانی 2) کُندی توسعه 3) عدم تطابق با شرایط.

تجربه چین از هرج ومرج تا رهبری جهانی: چین، با بیش از ۳۵۰ میلیون موتور برقی، موفق ترین الگوی توسعه این صنعت است.

روند تحولات در چین شامل مراحل زیر بود: 1) دهه ۱۹۹۰-۲۰۰۰، رشد غیررسمی: موتورهای ارزان قیمت، کم توان و کم سرعت با باتریهای سرب اسید و بدون استانداردهای ایمنی، به طور خودجوش در شهرها گسترش یافت. دولت با سیاست هایی مانند: معافیت از گواهینامه رانندگی، استفاده از آنها را تشویق کرد. 2) سال 2009، سختگیری سراسری: چین با استاندارد GB 24157-2009، و سپس نسخه 2017  قوانین سختگیرانه ای را آغاز کرد: محدودیت وزن (75 کیلوگرم)، مشخصات مسیر، روش اندازه گیری ... . 

3) نتایج چشمگیر، رشد کیفیت: شکل گیری شرکتهای بزرگ، کاهش آلودگی شهرها، یافتن فناوری برتر جهانی به رهبری چین. 

جمع بندی: با توجه به سهم موتورهای بنزینی در آلودگی هوای تهران، برای هوای پاک، نیازمند ترکیبی از استانداردها و الگوهای طبقه بندی هستیم (بر اساس نسبت توان به وزن، سرعت و قابلیت پیمایش) به ویژه با تسهیل ورود موتورهای برقی ارزان و پرتولید، (درسال 1393 یکی از شرکت ها موفق به تبدیل ارزان موتورسیکلت بنزینی به دوگانه شد که با وجود اثبات کارایی حمایت نگردید).

 در مورد قانون هوای پاک، از نمایندگان انتظار می رود با آسیب شناسی این قانون و به عنوان نمونه، ماده 9 (مبحث موتور برقی) و عوامل عدم تحقق آن را مورد توجه قرار دهند تا زمینه اصلاح این قانون و جلوگیری از خسارت بیشتر به سلامت مردم فراهم گردد.