◄ یک تیر و چند نشان با افزایش بار محوری به ویژه برای لکوموتیو

پس از انعقاد قرارداد خرید ۶۴ لکوموتیو GE در سال 69، مذاکرات فنی فشردهای برای تعیین مشخصات آغاز شد و با تجربیات افزایش کشش 50 درصدی و افزایش بار از 1000 به 1500 تن لکوموتیوهای  GT26 در همان سال، کشش لکوموتیوهای جدید ۱۰۰ درصدافزایش یافت و بار قابل حمل در فراز یک درصد به ۲۰۰۰ تن رسید ولی با مشاهدات مواردی از کوتاهی و پنهان کاری از سوی GE در هنگام بازرسی پیشنهاد شد در دوران گارانتی از حداکثر ظرفیت لکوموتیوها استفاده گردد و با ورود اولین گروه لکوموتیوها اعمال این سیاست نیز بسیار سریع نتیجه داد و همانگونه که پیش بینی می شد خرابی لکوموتیوها، نقاط ضعف طراحی و ساخت را آشکار نمود که در بعضی موارد مشخص شد گروه طراحی از موارد مهمی غفلت نموده بودند.

ضعف تراکشن موتورها، ظرفیت پایین رادیاتور، سیستم کنترل، و طراحی ضعیف مخزن سوخت از جمله این موارد بود که پس از انعکاس مشکلات مذاکرات آغاز و با استفاده از مدارک فنی دریافتی از خود ایشان حقانیت طرف ایرانی اثبات گردید.

با اثبات اشتباهات شرکت جنرال الکتریک آمریکا (GE) در لکوموتیوهای U30C به ویژه در انتخاب ترکشن موتور صادراتی 761، گزینه بعدی نوع 1000 اسبی 752 بود که در لکوموتیوهای داخلی آمریکا استفاده می شد ولی سبب 12 تن افزایش وزن لکوموتیو می گردید، با بینش و شجاعت رئیس گروه فنی (معاونت فنی وقت) و پذیرش مسئولیت افزایش بارمحوری به 22 تن با وجود تاکید مدیرکل خط بر بار محوری 20 تن، تغییرات عمده از جمله در شاسی، بوژی، ژنراتور و ... ایجاد و کشش آنها 40 درصدافزایش یافت که اکنون حتی در مقایسه با لکوموتیوهای فناوری روز همچنان از بهترین لکوموتیوهای کشور شناخته می شوند.

نتایج مطلوب لکوموتیوهای سری دوم، زمینه راهبرد سال 1373 و انتخاب لکوموتیوهای مشابه انواع داخلی آمریکا گردید که لکوموتیوهای 4000 اسب با بارمحوری 25 تن C40-8i و SD70ACi از دو شرکت GEو EMD (GM) با قابلیت کشش 4 و 5 هزار تن بودند با این هدف که در مسیرهایی مانند بافق بندرعباس که قابلیت بار محوری 25 را داشتند به کار گرفته شوند.

این مذاکرات با محدودیت تحریم متوقف شد ولی از نتایج آن در مشخصات لکوموتیوهای آلستوم استفاده شد و قرار شد این لکوموتیوها با قابلیت حمل قطارهای باری و مسافری با سرعت 150 و بار محوری 20 و قابل افزایش به 25 تن طراحی گردند.

متاسفانه از تجربه لکوموتیوهای GE برای اعمال حداکثر فشار در دوران گارانتی در این لکوموتیو استفاده نشد و حتی با وجود تهیه و ارائه گزارش آماری حدود 100 قطار با حمل متوسط 30 درصدکمتر از بار توافق شده به هیئت مدیره، تغییری مشاهده نشد.

گرچه بار محوری در کشش و بهره وری لکوموتیو تاثیر بسیار بالایی دارد و در محدوده 20 تا 23 می تواند به تغییر اساسی تراکشن موتور منتج گردد ولی از تاثیر بار محوری در افزایش ظرفیت و بهره وری واگن باری و شبکه، انرژی و ... نباید غافل شد.

در این راستا بررسی سوابق افزایش بار محوری راه آهن طی سه دهه از سال های اولیه احداث تا سال 1348 با افزایش وزن ریل خطوط از کمتر از 10 به 18 تن بر محور رسیده بود نشان می دهد بار محوری در این سال به 20 تن افزایش یافت و این گام زمینه ورود اولین لکوموتیوهای دیزل شش محوره GT26 به کشور گردید (15 سال پس از G12، 4 محوره با بار محوری 19).

در این راستا با مطالعات و بررسی های انجام شده در اداره کل نیروی کشش و مرکز تحقیقات راه آهن در مورد قابلیت خطوط و اعلام نیاز معاونت بهره برداری و سیر و حرکت طی نامه 790530 به اداره کل خط برای اخذ مجوز ورود واگن های روسی به شبکه با بار محوری کمتر از 23 تن، بررسی های کارشناسی با استناد به استاندارد UIC715 به پاسخ مثبت 790608 منتج گردید.

در نیمه دهه هشتاد پس از تکلیف راه آهن به خصوصی سازی و نتایج منفی محاسبات اقتصادی برای واگذاری واگن های باری با بار محوری 20 تن (با فرض سیر روزانه 300 کیلومتر) پیشنهاد افزایش بار محوری مورخ 830214 به قائم مقام مورد توجه قرار گرفت و پس از مذاکرات متعدد در هیئت مدیره در مورد قابلیت بالاتر خطوط برای بار محوری بیشتر، مجوز 840204 صادر گردید، اکنون که مجددا برای خرید لکوموتیو اقدام شده و با توجه به بار محوری مصوب 23 تن لکوموتیو باری در مصوبه 850523 هیئت مدیره و نظر به تغییرات اخیر روسازی، می توان بار محوری را به 25 تن و برای لکوموتیو حتی بالاتر افزایش داد.

* کارشناس حمل و نقل