◄ پندی از کنگره جهانی تحقیقات راه‌ آهن ها برای برقی‌ کردن راه‌ آهن تهران - مشهد

کنگره جهانی تحقیقات راه‌ آهن ها (WCRR) سال 1997 در فلورانس ایتالیا تشکیل و مباحث مختلفی در آن ارائه و مورد توجه کارشناسان و مدیران در جهان واقع شد، یکی از دستاوردهای حضور در این کنگره، بازدید مرکز تعمیرات قطارهای خودکشش ، آشنایی با رویکرد ایتالیا به شاخص های قابلیت اعتماد، آماده‌ به کاری، تعمیرپذیری و ایمنی (RAMS) در قراردادهای خرید، نگهداری و تعمیر قطارها و خودکشش ها بود که نکات آموزنده‌ای داشت (مقاله 21 مرکز تحقیقات 1376، تین نیوز/ کد خبر 248437)

شاخص های RAMS (Reliability, Availability, Maintainability, safety)، EN50126 برای سیر روزانه 1400 کیلومتر در 16 ساعت (سالانه بیش از 400 هزارکیلومتر) با هدف قابلیت اعتماد کمتر از سه خرابی در میلیون کیلومتر سیر قطار ETR500 و آماده‌ به کاری بیشتر از 96 درصد و تعمیرپذیری یک دلار برای هر کیلومتر سیر قطار 11 واگنه با دو لکوموتیو برقی تعیین شده بودند. این ناوگان شامل 30 قطار سریع‌ السیر با سرعت 300، توان حدود 9 مگاوات، وزن 627 تن و طول 328 متر بود.

علاوه بر شاخص های RAMS رویکرد بهبود مستمر نیز در تعمیرات قطارها در نظر بود تا فاصله تعویض چرخ را از 700 به 900 هزار کیلومتر، تعویض بوژی را از 700 به 1800 هزار و تعمیر اساسی را از 2100 تا 6000 هزار کیلومتر بیافزایند. هزینه طول عمر (LCC) و تحلیل ریشه‌ ای خرابی ها (RCA) با دیاگرام استخوان‌ماهی برای آنالیز (Cause- Effect) نیز انجام می شد.

ناوگان دیگری که با این رویکرد تعمیر می شد 6 ست قطار خودکشش 9 واگنه ETR460 با سرعت 250 کیلومتر در ساعت، توان 9 مگاوات (6 واگن کشنده و سه واگن غیرکشنده)، 434 تن وزن و 237 متر طول بود که در کابین آن هم حضور یافتیم.

برای برداشت بهتر از آماده‌ به کاری (96 درصد) این ناوگان سریع‌ السیر، به نسبت لکوموتیوهای دیزل مسافری راه‌ آهن ایران اشاره می شود که در ماه های ابتدای سال 1401 حدود 60 درصد بوده و در کنار قابلیت اعتماد پایین (تین نیوز / کد خبر 246471) دلیل دیگری بر ضرورت تغییر سریعتر رویکرد از لکوموتیو و خودکشش های دیزلی به ناوگان کشنده برقی یا برقی دیزلی است، (تین نیوز/ کد خبر 246859).

شاید اعداد فوق برای ما با تجربه لکوموتیوهای دیزلی بسیار دور از ذهن به نظر برسد ولی با یک نگاه به آمار لکوموتیوهای برقی مترو کرج که با استاندارد راه‌ آهنی ساخته شده و نیز نتایج چهل سال کار لکوموتیوهای برقی تبریز - جلفا می توان به یقین رسید.

در کنار این آمار با نگاهی به نمودار ص 22 گزاره نمای مشترک UIC و ژاپن High Speed Rolling Stock in Japan در آمریکا که مبین کمتر از یک خرابی در میلیون کیلومتر سیر از 1987 تا 2000 بوده بهتر می توان به اهمیت این شاخص در موفقیت قطارهای سریع ژاپن در نیم قرن اخیر پی برد، (خرابی ناوگان= تاخیر یا توقف بیش از 10- 30 دقیقه مسافری یا باری).

کتاب برقی‌کردن راه‌آهن (1387، ص 26)، پندی در خرید لکوموتیو دارد که تحقق ٣٨٠٫٠٠٠ کیلومتر فاصله بین دو خرابی  (MDBF) به عنوان تکلیف سازنده بوده ولی طی چهار سال با سیر ۵۴ میلیون لکوموتیو کیلومتر به عدد 1600 هزار کیلومتر (بیش از 4 برابر تعهد سازنده) و برای آماد‌ه‌ به کاری نیز به متوسط ٩٧ درصد در طی در همین مدت دست یافتند (تین نیوز / کد خبر 246471).

بر اساس گزارش انجمن صنفی شرکت های مالک ناوگان از عملکرد سه ماهه اول سال 1401 شرکت راه‌ آهن در حمل بار و مقایسه آن با میزان بار حمل شده در سه ماهه اول سال های 1400 و 1399، کاهش تن - کیلومتر بار حمل شده به میزان 11 درصد در سال 1401 نسبت به سال 1400 و کاهش 13 درصد نسبت به سال 1399 دربر دارنده خبر تلخی برای مالکان ناوگان است.  

آمار مهمی که در این گزارش ذکر نشده، تعداد لکوموتیو خراب شده در بلاکها‌ست که متوسط سه‌ ماهه نسبت به سال قبل از حدود 30 به بیش از 40 خرابی رسیده است که با نگاهی به آمار نیمه مرداد که این نسبت به 55 رسیده، مهمتر می شود، متوسط روزانه این شاخص در سال های 97، 98 و 99 به ترتیب 17، 17 و 21 خرابی در بلاک بوده که در سال 1400 به 38 رسید.

این نسبت بسیار نگران‌کننده است به ویژه وقتی آن را با نسبت کمتر از 1 درصد (14 خرابی در راه) راه‌ آهنی با 2261 لکوموتیو دیزل در 1994 مقایسه نماییم، این نسبت بالای خرابی، امداد و انفصال در راه یکی از عوامل کاهش تعداد در سرویس نیز می باشد. برقی‌ کردن راه‌ آهن تهران مشهد علاوه بر کاهش سرمایه‌ گذاری (تین 251677)، شاخص های (RAMS) را نیز بهبود خواهد بخشید.  

* کارشناس حمل و نقل