◄ هزینه سنگین نگهداری ناوگان و شبکه، فرصتی برای همکاری راه‌ آهن با انجمن نگهداری

رئیس جمهور محترم در مراسم معارفه وزیر جدید فرمودند: قرار است ما الگو و بهترین شویم، روند عادی که در آن زندگی می کنیم را نمی پذیرم، به عنوان یک ایرانی و یک انسان دلم می خواهد بهترین شهر و راه و بهترین مسیر قطار را داشته باشیم ... دکتر پزشکیان با انتقاد از وضعیت راه آهن کشور طی سال های اخیر، گفت: ۴۰ سال است که می گویند در این چشم انداز ما باید بهترین شویم، قطاری درست کردند که با ۸۰ یا ۱۰۰ کیلومتر در ساعت می خواهد حرکت کند، ۸۰ کیلومتر برای ۱۰۰ سال قبل است، اگر قرار است بهتر شویم باید چیزی بسازیم که از عربستان، قطر، دبی و ترکیه بهتر شویم، (قابل توجه اینکه سرعت متوسط قطارهای مسافری در 2014 حدود 65 کیلومتر برساعت و کمتر از اتوبوس بود، ص 242 گزارش رولندبرگر، تین 279741).

مدتی است که آماده به کاری لوکوموتیوهای مسافری زیمنس به 50 درصد رسیده و تعداد گرم از لوکوموتیوهای متوقف کمتر شده است (تین 271255)، و با وجود توجه بسیار زیاد راه آهن به این لوکوموتیوها و هزینه دلاری بالا (فناوری پنهان نگهداری، تین 243740) قابلیت اعتماد این لوکوموتیوها نیز کاهش داشته است (خرابی بلاک لوکوموتیوهای زیمنس با 15 خرابی در سال، تین 270253). 

در مشخصات فنی لوکوموتیو زیمنس، تحلیل جامعی از هزینه چرخه عمر (LCC, Life Cycle Cost) برای لوکوموتیو 24 ER ارائه شده، فرضیات کلیدی برای تحلیل عبارتند از: مسافت سالانه: 250,000 کیلومتر، عمر سرویس: 30 سال، روزهای کاری: 330 روز در سال، زمان کارکرد موتور روزانه: حدود 18 و سالانه: 5000 ساعت که با واقعیت فاصله زیادی دارد (تین 278354).

یکی از دلایل پایین بودن سرعت قطارهای مسافری، نگرانی از کیفیت و هزینه نگهداری ناوگان و شبکه است و اینکه هزینه نگهداری ناوگان و شبکه با افزایش سرعت به صورت تصاعدی بالا می رود که صحیح است اما در واقعیت این گونه نیست، یک علت آن در نتایج بررسی های انجام شده در (Modeling operational cost of high speed train) از جمله اشکال 2، 4 و 5 در مورد تاثیر سرعت متوسط، تعداد صندلی و تراکم صندلی بر هزینه صندلی کیلومتر قطارهای سریع سوئد قابل مشاهده است (تین 242324).

در تشریح هزینه لوکوموتیو مسافری راه آهن دانمارک در این یادداشت به سه عامل اصلی اشاره شده که هزینه پرسنل تعمیرات، قطعات یدکی و سوخت مصرفی بوده که به ترتیب عبارت بودند از 930، 725 و 840 دلار بر هزار کیلومتر (سیر سالانه250 هزار) و در نتیجه هزینه سالانه بهره برداری هر لکوموتیو برابر بوده با 233، 181 و 210 و جمعا 624 هزار دلار و سهم قطعات 29 درصد.

در گزارش رولندبرگر نه تنها هزینه نگهداری لوکوموتیوهای مسافری و باری دیزل در ایران چند برابر هزینه نگهداری متوسط لوکوموتیو در چند راه آهن اروپایی اعلام شده (سهم برقی) بلکه هزینه تعمیرات واگن مسافری نیز با همین مشکل مواجه است.   

تعمیر و نگهداری ناکارآمد و ضعیف لوکوموتیوهای مسافری (و باری) نه تنها هزینه را می افزاید بلکه آماه به کاری و قابلیت اعتماد لوکوموتیوها را نیز کاهش داده و سبب کاهش شدید بهره وری ناوگان شده و نهایتا برای بخش خصوصی نیز زیان آفرین میگردد. 

این ویژگی مختص ناوگان مسافری نبوده و در لوکوموتیوهای باری مانند آلستوم هم خسارات سنگینی ببار می آورد (تین 279049)،  و در واگن های مسافری و در قطارهای خودکشش نیز سبب رکود سرمایه و توقف ناوگان گرانبهای مذکور می گردد (تین 276885). 

ماشین آلات مکانیزه تعمیرات خط نیز از این امر مستثنی نبوده و علاوه بر کاهش اثربخشی، آماده بکاری و قابلیت اعتماد از هزینه بالا رنج می برند (تین 231415) و در بخش تعمیرات خطوط و علائم نیز با وجود برخی انحصارها همین مشکل مشاهده میگردد. 

این شرایط در حالی است که کیفیت تعمیرات و نگهداری لکوموتیوهای دیزلی در اوایل دهه هفتاد با وجود 50 درصد افزایش کشش

در سال 69 و وضعیت بحرانی آن ایام که سبب کاهش اجباری قدرت لوکوموتیوها از 3000 به حدود 2000 اسب شد با حداقل منابع ارزی تغییر نمود از جمله طراحی سیستم تعمیر و نگهداری کامپیوتری که به سادگی اکنون قابل تکرار است (تین 233895).

خبر انتخاب آقای دکتر ذاکری به ریاست هیئت مدیره انجمن نگهداری و تعمیرات (3 شهریور، تین 279292) و خبر انتصاب ایشان به سمت مدیریت راه آهن (18 شهریور، تین 280382) می تواند نویدبخش و زمینه ساز همکاری تنگاتنگ انجمن نگهداری و راه آهن باشد و هزینه های نگهداری به عنوان یکی از مهمترین گلوگاه های هزینه را کاسته و آماده بکاری و قابلیت اعتماد را افزایش دهد.