◄ نقشه راهبردی صنعت لکوموتیو برای بهبود کارایی، کیفیت و کاهش قیمت

رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از تولیدکنندگان و فعالان صنعتی (10 بهمن)، فرمودند: مردم از کیفیت‌ خودرو ناراضی‌اند؛ درست می گویند و حق با مردم است/ با دخالت مسئولان و دستگاه‌ های دولتی در فعالیت‌ های اقتصادی موافق نیستم و نیز فرمودند: مسئولان پرتلاش با «ایجاد سند نقشه راهبردی صنعتی» و «مدیریت، هدایت، نظارت و حمایت از تولید» مسیر کاهش و رفع آسیب‌ ها و «شتاب گرفتن تولید، اشتغال و پیشرفت کشور» را با تلاش بیشتر ادامه دهند تا آثار این روند در زندگی مردم نمایان شود. ایشان در زمینه لوازم خانگی هم فرمودند: «حالا من گلایه می کنم از دوستانی که مسئولان کالاهای خانگی و لوازم خانگی هستند؛ ما از اینها حمایت کردیم و اسم آوردیم؛ شنیدم بعضی از اقلام دو برابر ارتقای قیمت پیدا کرده؛ چرا؟»

سوال اینجاست که برای پیشگیری از بروز این گلایه در صنعت ریلی به ویژه در بخش به شدت وابسته لکوموتیو چه باید کرد؟

به دلیل نزدیکی سیاسی پیش از انقلاب کشور به آمریکا، رویکرد توسعه راه آهن نیز مانند اغلب بخش ها بیشتر شباهت به آمریکا داشت، به ویژه با توسعه مشابه در بخش هوایی و سوق دادن حتی مسافرت های داخلی به هواپیما و تقویت خودرو محوری.

بیشتر بخوانید:

• چند دلیل برای غیرقابل توجیه بودن واردات لکوموتیو

• روند دگرگونی فناوری سامانه چسبندگی چرخ در لکوموتیوهای دیزلی باری

• نقاط قوت و ضعف صنایع ریلی روسیه و فرصت های همکاری مشترک

لکوموتیوهای دیزلی چهار محوره (G12) آمریکایی ساخت GM از سال 1335 وارد کشور و برای حمل بار و مسافر جایگزین لکوموتیوهای بخاری گردیدند و در سال 1350 نیز اولین لکوموتیوهای سنگین 6 محوره (GT26) با 3000 اسب بخار توان کششی و بار محوری 20 تن وارد کشور شدند و به تدریج لکوموتیوهای چهار محوره برای مانور بکار گرفته شدند.

پس از انقلاب با شروع جنگ تحمیلی و کمبود کامیون برای جابجایی بار، نیاز به حمل ریلی افزایش یافت و محدودیت ها و تحریم ها سبب بروز تنگناهای فراوانی برای راه آهن گردید که در نتیجه تلاش های زیادی برای خرید و حتی اجاره لکوموتیوهای دیزل اروپایی صورت پذیرفت. به عنوان نمونه، اقدام برای خرید لکوموتیوهای دیزل رومانیایی در سال 1365 بود که قرارداد اولیه برای 100 دستگاه منعقد و پس از نتایج ناموفق کارکرد 10 دستگاه اول، قرارداد خاتمه یافت و این درحالی بود که کشور رومانی مانند اغلب صنایع ریلی اروپا به ویژه اروپای شرقی در زمینه ساخت لکوموتیوهای برقی توانمند ولی در لکوموتیوهای دیزل ضعیف بودند.

راه آهن روسیه نیز با وجود توانمندی نسبتا خوب در ساخت لکوموتیو برقی (تحت لیسانس زیمنس و ...)، در زمینه ساخت لکوموتیوهای دیزل به دلیل عدم نیاز جدی به آن، چندان موفق نبوده که سوابق ناموفق استفاده از لکوموتیوهای ساخت روسیه نیز موید همین مطلب است (اجاره 6 ماهه لکوموتیوهای 2M62 در سال 62) که نداشتن عرض خط یکسان، جنس ریل و نیز آب و هوا و شرایط بهره برداری متفاوت نیز مشکلات این لکوموتیوها را تشدید می نماید.

در نقطه مقابل لکوموتیوسازان آمریکایی در ساخت لکوموتیوهای دیزلی باری غالبا با قدرت 4000 تا 6000 اسب و کشش تا 740 کیلونیوتن (4 لکوموتیو معادل) برای حمل قطارهای سنگین تا حدود 15 هزار تن که نیاز اصلی شبکه ریلی آمریکا است و قطارهای سنگین کشورهایی مانند استرالیا تا وزن 50 هزار تن موفق، ولی تجربه لکوموتیو برقی ایشان تقریبا قابل اغماض است.

صنایع ریلی چین با وجود رویکرد سریع به برقی کردن شبکه و تجربه موفق خرید و انتقال فناوری و به کارگیری لکوموتیوهای برقی 6 محوره از کشورهای اروپایی و ژاپن برای حمل قطارهای باری تا 20 هزار تن، خرید و انتقال فناوری لکوموتیوهای دیزلی 6000 اسب AC با بار محوری 25 تن از شرکت آمریکایی GE (و حتی GM که موفق نبود) را نیز مورد توجه قرار دادند.

صنایع ریلی کشور، اولین تجربه خود را در انتقال فناوری لکوموتیوهای باری- مسافری دیزل الکتریک 6 محوره 4000 اسب در اوایل دهه 80 با تحویل پنج دستگاه در سال 1382 آغاز نمود، در پایان این دهه به انتقال فناوری لکوموتیوهای چهار محور مسافری با تحویل 12 دستگاه در سال 1391 همت گمارد که متاسفانه هر دو به دلیل غفلت از بخش پیشرانه دیزل ادامه نیافت.    

با وجود فناوری روز هر دو لکوموتیو با تراکشن AC، با خرید لکوموتیوهای کارکرده بخش خصوصی از کره جنوبی، صنعت داخلی به بازطراحی و ساخت لکوموتیوهای مشابه GT26 اقدام نمود در حالی که فناوری کشش آن مشابه نمونه 50 سال پیش بوده که حتی با تجهیزات و ضوابط موجود می توان به نمونه بسیار کارآمدتر رسید. برای این رویکرد، تهیه نقشه راهبردی لکوموتیو (بر اساس قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدها، مانند جدول راهبردی برقی کردن راه آهن) و تهیه سند مدیریت واردات، ضروری است.

* کارشناس حمل و نقل